حضرت سیدالشهدا(ع) هرچند قیام به شمشیر داشتند ولی این قیام هم وجوه و مقدمات تبیینی و روشنگرانه داشت. برای مقدمه بحث، از وجوه تبیینی و روشنگرانه قیام سیدالشهدا(ع) شروع کنیم.

سیدالشهدا (ع) در یک موقعیت خاصی قرار گرفتند که سایر ائمه در آن موقعیت واقع نشده بودند؛ مثلا این که بالای سر سیدالشهدا(ع) شمشیر بگیرند و بگویند یا بیعت کن یا تو را می کشیم. خب ما می بینیم که این قضیه در زندگی هیچ کدام از ائمه الا برای امیرالمؤمنین (ع) و در همان اوایل رحلت رسول ا...(ص) پیش نیامده است؛ نه با امام مجتبی این طور برخورد شد، نه با امام سجاد، نه با امام باقر، نه با امام صادق و نه با هیچ امام دیگری. درست است که این بزرگواران در جامعه به عنوان معترض شناخته می شدند اما در عین حال هم حکام زمان با سیاست با این بزرگواران برخورد می کردند که کار به ماجرایی که در کربلا انجامید، نرسد؛ حتی معاویه هم با امام مجتبی(ع) این گونه عمل نکرد؛ مروان و بعد از او عبدالملک مروان هم با امام سجاد(ع) این طور رفتار نکردند. زمان سیدالشهدا(ع) یک دوره خاصی بوده است. شخص جاهل و نادانی آمده است با سیدالشهدا (ع) با یک شدت و حِدّت بیجایی برخورد می کند. این که می گوییم جاهل و نادان هم، بله همه این خلفای جور همین طور بودند، جاهل بودند، نادان بودند اما این شخص، جهالتش به اندازه ای بود که اصلا مصلحت دنیای خودش را هم نمی دانست و در حقیقت از امام می خواست که کفر و فسق او را تأیید بکند. خب امام (ع) که هیچ موقع این کار را نمی کند و در مدینه ابتدا شروع می کنند به اظهار کردن این امر که اینها می خواهند از من بیعت ذلیلانه بگیرند. ببینید، وقتی مأموران یزید به امام گفت که شما همین جا بیعت کن، حضرت فرمودند که از مثل من در اتاق دربسته بیعت گرفته نمی شود. این حرف معنا دارد، یعنی من در جامعه یک جایگاه و موقعیت خاصی دارم. اصلا مردم از من و شما نمی پذیرند که حسین بن علی، در اتاق دربسته با شما بیعت کرده است. این کلام بسیار با اهمیت و درخور تأملی است که امام(ع) به وسیله آن جایگاه مهم خود در مدینه را هم بیان می کند.

امام(ع) هنگام خروج شان از مدینه آیه ای را خواندند که جناب موسی بن عمران وقتی که می خواست از شهرش خارج بشود، خواند. این آیه بیان حال جناب موسی را می کند: فَخَرَجَ مِنها خائِفاً یتَرَقَّب. مرحوم سید مرتضی علم الهدی (ره) در کتاب تنزیه الانبیا وقتی درباره علت خوف جناب موسی بن عمران بحث می کند، می گوید او خوف شخصی ندارد. او برای امت خوف دارد و مراقب امت است، نه این که خوف شخصی داشته باشد. یعنی این که امام (ع) هم خروج شان از مدینه توأم با خوف برای امت است و در عین حال هم مراقب امر امت و این که چه اموری برای این مردم می خواهد پیش بیاید، هستند. در ادامه حرکت هم که این معنا خودش را کاملا نمایاند.

این سیره سیدالشهدا(ع) تا حادثه عاشورا و حتی زمان شهادت ایشان هم ادامه دارد.

این چیزی نیست که فقط محدود به سیدالشهدا باشد. همه ائمه ما قائم به حق هستند. اصولا قیام، خودش یک منشأ قرآنی دارد: قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا لله. این ان تقوموا یعنی چه؟ یعنی این که قیام کن لله. امام (ع) مظهر اتم این معناست؛ یعنی تمام حرکات و سکنات امام (ع)، تماما مطابق با مرضات الهی و آن چیزی است که خدا می خواهد. خب این منحصر به سیدالشهدا نیست و مربوط به تمام ائمه(ع) است. عرض کردم برای هیچ کدام از ائمه، آن شرایط سیدالشهدا پیش نیامد. اگر پیش می آمد، بدون تردید همان واقعه ای که در کربلا واقع شد، در سایر ادوار هم رخ می داد.با این همه، آن موقعیتی که برای سیدالشهدا پیش آمد، مخصوص خود سیدالشهداست. معاویه هم با امام مجتبی این طوری برخورد نکرد. شما می بینید وقتی که معاویه به مدینه آمد، امام مجتبی به دیدنش نرفتند.

خود معاویه به دیدن امام مجتبی آمد و امام را در آغوش گرفت و گفت: یا ابامحمد من می دانم که شما از من به خلافت سزاوارترید؛ اما چه کنم که مردم، من را خواستند و من این را هم می دانم که شما از من دلگیرید. اگر بحث بیعت بود که اصلا این حرف ها نبود. اما من برای این که رعایت رَحِم بودن بکنم، آمدم و خواستم با شما دیدار بکنم و... . این طوری با امام برخورد می کردند؛ ولی یزید، پدیده خاصی بود که می خواست بیاید و بگوید بله، زدم و دین را از بیخ کندم و انداختم دور، که امام هم آن طوری با او برخورد کردند و در مراحل مختلف تبیین کردند؛ واقعا همین طور است. امام، این همه خطبه دارد. وقتی که به منازل بین راه می رسند، چند جا به ایشان می گویند آقا شما چرا خروج کردی؟ امام می فرمایند که اگر این پرنده را در لانه می گذاشتند، این گونه آواره نمی شد. هیهات لو ترک القطا! اینها انتظار دارند که من سر جایم بنشینم. خب این نمی شود.

امام وقتی که به مکه رسیدند آن طور که در تاریخ است، ظاهرا سوم شعبان بوده است. امام تمام ماه شعبان و رمضان را در مکه بودند. شوال و ذی القعده را هم در مکه بودند و در این مدت، نمازجماعت مستقل می خواندند. خود مستقل خواندن نماز جماعت در جایی که از ناحیه امیر منصوب خلیفه، کسی آنجا امامت نماز جماعت را بر عهده دارد، به معنای این است که من یک بساط و کار جداگانه ای دارم و اگر کسی می خواهد، بیاید اینجا ببینم حرفش چیست؟ که می نویسند ظاهرا یک سوم جمعیت مکه، می آمدند پشت سر امام، نماز می خواندند. امام در این مدت، در مقابل فسق علنی یزید خطبه های فراوانی خواندند. نستجیر بالله زنا، یک امر مخفی است دیگر، امر آشکاری که نیست. حالا شراب خوردن امر آشکار است. میمون را به بازی گرفتن آشکار است.

یعنی کار، اصولا به پرده دری دینی رسیده بود. با ظاهر دیانت درافتادند. اینها اصلا می خواستند کار را به یک فحشای علنی برسانند. حالا اگر امام بخواهد اینجا سکوت بکند، چه اتفاقی می افتد؟ دقت کنید، خلفای بعدی هیچ کدام این گونه عمل نکردند. قیام سیدالشهدا(ع) با فرض این که هیچ ثمری هم نداشته باشد ـ که خیلی ثمر داشت ـ الّا این که خلفای بعدی را در این موضع ببرد که به ظاهر حفظ دیانت کنند، باز همین کافی بود. شما می بینید که بعد از شهادت سیدالشهدا کتب عامه پر است از قال علی بن الحسین ، قال علی بن الحسین ؛ یعنی شهادت سیدالشهدا(ع) باعث این شد که دوباره اهل بیت(ع) در عرصه جامعه پا بگذارند؛ یعنی اینها دوباره در آن محوریت دینی و علمی خودشان ظهور و بروز کردند که حتی ابن تیمیه هم نمی تواند این ظهور و بروز امام را تا دوره امام رضا (ع) انکار کند. شهادت سیدالشهدا(ع) دوباره اهل بیت(ع) را به عنوان محور و مقیاس مطرح می کند.

بعد از شهادت حضرت سیدالشهدا(ع)، به طور مشخص مسیر تبیین و روشنگری، چگونه توسط حضرت سجاد (ع) و حضرت زینب(س) ادامه پیدا کرد؟

اجازه بدهید من یک چیزی را از لحظه شهادت امام حسین(ع) بگویم. لحظه شهادت سیدالشهدا (ع) در عین حال که در موضع مظلومیت، با شمشیر قیام می کنند، خودش جهاد تبیین است. حالا چرا؟ راوی می گوید وقتی که سیدالشهدا(ع) به زمین افتاده بودند، ساعتی کسی جلو نمی آمد. ببینید، همان جا این حالت بر آنها پیش آمده بود که ما چه کرده ایم و بعد خودشان اینها را در مقتل آوردند. می گوید این به آن نگاه می کرد، آن به این، جلو نمی آمدند. همان جا تکان خورده بودند. حتی می نویسند عمر سعد علیه اللعنه والعذاب که گفت حسین را سر ببرید خودش داشت گریه می کرد. این خیلی مهم است. در عین دنائت، در عین رذالت، در عین پستی، می بینید که خود همان خبیث هم تکان خورده است. اینها دائم خودشان را عقب می کشیدند که اینها نباشند که پسر پیغمبر را سر می برند؛ یعنی با همه خباثت و دنائتی که دارند، با همه پستی ای که دارند، خود لحظه شهادت اینها را دارد تکان می دهد و این در مسائل اجتماعی خیلی اهمیت دارد؛ یعنی خود جنایتکار، خود خبیث، خودش یک تکان می خورد. امام تا لحظه شهادت تبیین می کردند؛ یعنی این طور نیست که ما بگوییم یا تبیین است یا قیام. هم این است، هم آن. هم تبیین است، هم قیام. می فرماید من را نکشید. جدم به من گفته که من اینجا شهید می شوم اما اگر من را بکشید، دیگر نمازتان نماز نیست. دیگر روزه تان روزه نیست. حج تان دیگر حج نیست.

ببینید امام تا لحظه آخر چه می کند. دعوت به خیر می کند. تا لحظه آخر و تا آنجا که می شود، دعوت به دیانت می کند و آنجا که نتیجه نمی دهد، به حریت و انسانیت دعوت می کند. یکی از دختران سیدالشهدا یا یکی از دختران حرم می گوید من دیدم نانجیبی می خواهد خلخال پای یکی از دختر بچه ها را در بیاورد و دارد گریه می کند. ببینید، داشت گریه می کرد ، وقتی این دختر گفت چرا گریه می کنی؟ گفت ببین کار من به کجا رسیده که باید خلخال از پای دختران رسول خدا در بیاورم. گفت پس چرا این کار را می کنی؟ گفت اگر من این کار را نکنم، دیگری می کند. مثلا به خیال خودش در عین شقاوت و در عین دنائت، می خواهد به نوعی یک رفعتی هم بکند.پس همان لحظه که در عین حال امام دست به شمشیر هستند، در همان حال این عمل خودشان، باز جهاد تبیین است. در عین حال خودش عمل تبیین است.

شما اگر کتب اخلاقی اهل سنتِ شبه قاره -یعنی هندوستان- را نگاه کنید، پر است از روایات امام سجاد(ع)؛ قال زین العابدین. در بین ما شیعیان این کلمه زین العابدین باز رواج کمتری دارد و ما بیشتر می گوییم امام سجاد (ع). آنها این کلمه زین العابدین(ع) را می گویند. پر است؛ یعنی امام سجاد در صحنه مطرح شده است.

در روایت دارد که دختر امام حسین(ع) می فرماید از لحظه ای که به گردن برادرم غل و زنجیر زدند، برادرم علی، یک کلمه با اینها حرف نزد. این سکوت، سکوت معترضان است. اسیر که نمی توانسته این طوری باشد. خود سکوت، سکوت اعتراضی است. امام می فهمید سکوت اعتراضی یعنی چه. می گوید حضرت زینب(س) سخن می گفت. خانم ها یک جاهایی صحبت می کردند. می گویند در آن ورود حضرت زینب به مجلس شام و مجلس کوفه، حضرت را که وارد کردند هی فی أَرذَلِ ثیابِها ، در کهنه ترین لباس شان بودند. در گوشه ای نشستند و دورشان را کنیزکان گرفتند. عبیدا... صدایش درآمد؛ یعنی خود ورود حضرت سلام ا... علیها، با کرامت است، با عظمت است. این برای خودش خیلی مهم است. راوی می گوید وقتی حضرت آنجا جلوس کردند، عبیدا... گفت این زن متکبر کیست که این طور نشسته است؟! یعنی حضرت آن جایگاه خودشان را حفظ کردند. بعد خانم به او جواب نداد. می دانید این جواب ندادن خودش یعنی چه و در آن محیطی که هستند، چه تأثیری می گذارد؟ دوباره سؤال کرد. بعد یکی از این کنیزها بلند شد گفت که امیر این طوری نگو. این خانم، زینب دختر علی و فاطمه است. با او این طور حرف نزن. گفت ها! می بینم مثل پدرش علی متکبر است؛ یعنی حضرت به جلوه علوی در مجلس عبیدا... آمدند. بعد حضرت دارد ماهیت عبیدا... را ظاهر می کند؛ با این که عبیدا... علیه اللعنه والعذاب هم، در عین حال در زمره زیرکان عرب است. حضرت کاری کردند که او، آن شخصیت خودش را آشکار و شروع به فحاشی کرد. بعد حضرت فرمودند بله بگو! از تو به غیر از این چیزی روا نیست، از تو همین برمی آید، سزای تو همین است که این طور حرف بزنی. حضرت دارند ماهیت اینها را وسط می کشند که اینها چنین کسانی هستند؛ برای همین هم کانون اعتراض، همان کوفه می شود. گاهی بعضی ها می خواهند بگویند امام حسین اگر کوفه نمی آمد، بهتر بود؛ مخصوصا از کسانی که ماجرای کربلا را با دید دیگری نگاه می کنند. من می خواهم از شما بپرسم بعد از سیدالشهدا کانون مخالفت با دستگاه جور، کدام شهر بود؟ کوفه بود؛ پس امام مسیرشان را درست انتخاب کردند.

تا نهال دوستی کی بر دهد

حالیا رفتیم و تخمی کاشتیم

همین کوفه بود که مختار از آن، قیام کرد. همین کوفه بود که از آن توابین درآمدند. امام مسیر را درست انتخاب کردند. یک وقت کاری، همین الان جواب می دهد، یک وقت، نیم نسل بعد، یک نسل بعد جواب می دهد. تو باید به آن توجه کنی؛ یعنی مسیر منتهی به شهادت سیدالشهدا ، هم مسیر جهاد تبیین است، هم این بذر تبیین را در کوفه دارد می کارد برای نیم نسل بعد؛ بلکه از همان نسل باز شروع شد. کانون اعتراضات علیه بنی امیه همین کوفه شده بود. پس امام حسین (ع) مسیر درستی آمدند؛ منتها گاهی آدم انتظار دارد که همین الان جواب بدهد، در حالی که قضیه این طور نیست. ما سیر امامت داریم. ما که یک امام نداریم که کار شیعه تمام شده باشد. سیر امامت داریم. همین سیر می آید در دوره توابین، در دوره جناب مختار و همین طور پیش می رود. این که شما ببینید یک عده بیایند توبه کنند، خودش چقدر مهم است؟ما اصلا کار نداریم که اینها می توانستند آن موقع یاری امام حسین بکنند یا نمی توانستند، اصلا اینها شاید آن موقع در زندان یا در غل و زنجیر بودند. اینها یک بحث دیگری است؛ اما این که بیایند خودشان را به نسبت یاری امام، قاصر ببینند مهم است.

حضرت زینب (س) آن همه در کوفه خطبه دارد. از همانجا می بینیم که تاریخ می گوید مردم کوفه گریه می کردند؛ مگر اینها ساده است؟ آن هم کوفه صغیره. مگر اینها ساده است؟ یعنی همانجا مردم تحت تأثیر قرار گرفتند و بعد هم، همین ادامه پیدا می کند. حضرت سجاد(ع) هم، به عنوان یک اسیر ــ اما اسیری که آن هیبت و جلالت و آن جایگاه خودش را حفظ می کند ــ در مجلس یزید خطبه خواندند. خطبه ای که حضرت خواندند مگر ساده است؟ دقت کنید. اسیر می تواند در محضر امیر تسبیح در دست بگرداند؟ این حرف، این تسبیح گرداندن، معنایش چیست؟ یعنی کاملا مسلط است. حضرت سجاد(ع) بعد از خطبه شان در شام، بلایی به سر یزید می آورد که تاریخ داند؛ یزیدی که می خواست بساط دین را بکند که می گوید هر وعده که می خواست غذا بخورد، می گفت که به پسرعمویم علی بن حسین بگویید، بیاید بنشیند اینجا، سر سفره غذای من. یزید! ما باید گوشه های تاریخ را در این زمینه ببینیم. بعد راوی می گوید امام سجاد مقابل او تکیه می زدند. مگر اسیر می تواند این جوری باشد؟ معلوم می شود که امام سیلی خیلی محکمی به گوش یزید زدند.

بعد کار به آنجا می رسد که یزیدی که امام حسین می فرمود این یزید شراب می خورد، میمون بازی می کند و با همسران پدرش آن طور می کند، حالا از امام سجاد می پرسد آقا راه توبه من چیست؟ حقه بازی دارد می کند؛ اما ببینید از چه فرازی یک مرتبه به چه فرودی آمد؟ ببینید چه فرودی کرده است. وقتی حضرت خطبه شامیه شان را می خوانند، یزید می گوید وقت نماز است، می خواهیم نماز بخوانیم! ببینید حضرت آن را از چه فرازی به چه فرودی کشیدند؟ بعد می پرسد که یا اباالحسن شما چرا در دستت داری تسبیح می گردانی، اما نمی بینم که ذکر بگویی؟ لجش گرفته بود که امام در رویش ایستادند و یک تسبیح هم گرفتند در دست شان و دارند می گردانند؛ یعنی من کاملا اینجا مسلطم. بعد حضرت می فرمایند یک ذکری از طریق جدمان بلدیم که از صبح می گوییم تا غروب که اگر تسبیح در دست بگردانیم، این خودش می شود ذکر خدا. اصلا یزید یک مرتبه از آن فرازی که به خیال خودش دارد، آمده است در یک فرود که در محضر امام مثل کسی است که می خواهد چیزی یاد بگیرد؛ حالا اموی ها خواستند این را آنجا طوری بنویسند که نه، یزید در همان عزت خودش بود و اینها؛ اما این گوشه های تاریخ، اینها را کاملا می نمایاند که او چطور یک مرتبه ذلیل شد. این خودش مال همان جهاد تبیین امام است. شما دیگر از این تبیین بالاتر شما چه می خواهید؟ بیست و چند روز از شهادت سیدالشهدا(ع) گذشته بود. امام کاملا کارش حساب شده بود؛ یعنی طوری حرکت می کرد که هر عاقل متعهدی در آن شرایط قرار بگیرد، یکی از راه هایی را که عقل پیش پایش می گذاشت، همین بود. نمی دانم در تاریخ های اهل سنت دیدید یا نه؟ آنها هم که به کربلا می رسند، روی ماجرای کربلا توقف می کنند. برخی می خواهند این طور القا کنند که واقعه کربلا نظیر داشته است. یک صحبت هایی الان هست. شما بروید در صفحات تاریخ نگاه بکنید، هرکدام شان که به ماجرای کربلا می رسند، روی آن توقف می کنند و شروع می کنند درباره آن صحبت کردن.

و اربعین در ادامه چنین مسیری معنادار می شود.

بله. اربعین امام، سند عزت کربلاست. یزید روزی که امام را کشت می گفت: لا خَبَرٌ جاءَ وَ لا وَحی نَزَل ، حالا آن چنان شده است که خاندان امام دوباره به همین جا در مدینه برگشتند. مگر اسرا را نبردند که کار تمام بشود؟ مگر اهل بیت امام را در شب یازدهم از کربلا راه نینداختند که به خیال خودشان، کار دیگر تمام بشود؟ پس چرا اینها دوباره برگشتند؟ این خودش سند است. این خودش پرچم است که شما نتوانستید آن چیزی را که می خواهید، پیاده کنید. شما آمدید اینجا که دیگر تمام بکنید و بگویید تمام شد، حسین را سر بریدیم و در کربلا تمام شد و رفت. پس چرا ما اهل بیت آمدیم اقامه عزا کردیم؟ یزید چه شد؟ حضرت سجاد چه شد؟ در حالی که می خواستند همان کاری را که با سیدالشهدا(ع) کردند با امام سجاد(ع) بکنند، چطور شد که علی بن الحسین(ع) ۳۳ سال بعد از آن واقعه باز زنده بود؟ سند سربلندی کربلا همین اربعین است و باید روی اربعین خیلی کار بشود.مطلب بعدی این است که مردم در زمان خود بنی امیه، به زیارت قبر امام حسین(ع) می رفتند و اصلا آن قبر مبارک، در زمان خود بنی امیه بقعه داشته است. پس سیدالشهدا پرچمش بلند است و اینها نتوانستند این پرچم را زمین بزنند. جناب شیخ طوسی(ره) از علی بن ابی حمزه روایت می کند که چنین وچنان شد و خلاصه شب آمدم در کربلا و قبر حسین را زیارت کردم. از بقعه مبارک نور به چشم می خورد. این نشان می دهد که آنجا اتاق داشته است. بعد می گوید از طرف حکومت بنی امیه، اسلحه دار گذاشته بودند که کسی آنجا به زیارت نرود؛ اما اینها این بقعه را نتوانستند خراب کنند. شما این موضوع را ملاحظه بفرمایید و عظمت سیدالشهدا(ع) را در دوره خود بنی امیه نگاه کنید.باز یک نکته دیگر برایتان بگویم. معاویه دوم که استعفا کرد، سه روز جایگاه خلافت خالی بود. سراغ هرکدام از بنی سفیان رفتند، خلافت را قبول نکردند. ببینید این بدنامی شان به کجا رسیده است. اینها گوشه هایی از تاریخ است که باید به آن توجه شود. آخر رفتند سراغ مروان و او قبول کرد. سه روز جایگاه خلافت خالی بود. ببینید امام حسین(ع) چه کار کرده است. شما اگر توانستید، چنین چیزی را در تاریخ پیدا کنید. همیشه وقتی یک پادشاه می میرد، 10 نفر این طرف و آن طرف سر بلند می کنند. یزید متوسل به جنگ شده است، حالا پسرش آمده سر کار، سه ماه در خلافت بوده بعد استعفا کرده و به خانه رفته است. سراغ هرکدام از بنی سفیان آمدند، گفتند ما نیستیم. ببینید چقدر بدنام شده بودند. چقدر کار به ابتذال کشیده شده بود. خب معلوم می کند که چه خبر بوده و چه شده است. مورخین چون بسیاری شان قلم به مزد بودند، اینها را نمی نوشتند. ما باید از این گوشه های تاریخ رگه گیری کنیم و برویم جلو.

و این مسیر تاریخی، در زمان جاری شده و تا الان ادامه داشته است.

تا ظهور امام زمان(عج) باید این مسیر ادامه داشته باشد. مسیر سیدالشهدا(ع) مسیر امامت است. مسیر همه اهل بیت(ع) است. مسیر همه ذوات مقدسه معصومین است. عرض کردم، این چیزی نیست که تعطیل شود. قیام لله اصل توحید است. قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا لله ؛ یعنی قیام شما برای خدا، اصلا نباید تعطیل شود. این قیام شعائری دارد، بیرق و علمی دارد، این بیرقش همین ماجرای اربعین است؛ یعنی هرسال در جریان اربعین این دارد گفته می شود آن کسی که می خواست نور اهل بیت(ع) را خاموش کند، نتوانست و الله متم نوره ولو کره المشرکون. این برای هر مسلمانی می تواند یک پیام زنده و جاویدی را در پی داشته باشد.

حضرت باقر(ع) که فرمودند حمره و مشرقیه و مغربیه، این مال خون جد ما سیدالشهداست. خب، همه می دانند که از قبل هم بوده است. می گوید این برای ما اهل بیت، بیرق مظلومیت حسین شد؛ یعنی هرکجای عالم که باشی، صبح به مشرق نگاه کن، غروب به مغرب، باید ماجرای سیدالشهدا را ببینی. بیرق است دیگر. بیرق سرخ است.

بدون تعارفات می گویم، ما واقعا نسبت به اهل بیت(ع) الکنیم. ما تازه به اندازه فهم خودمان از این خانواده صحبت می کنیم. فَبَلَغَ اللهُ بِکُم أَشرَفَ مَحَلّ المُکرَّمین وَ أَعلی مَنازِلِ المُقَرَّبین وَ أَرفَعَ دَرَجاتِ المُرسَلین، حَیثُ لایلحِقُه لاحِق... . ان شاءا... خدا همین اندازه توفیق دهد و این نهضت عظیم ان شاءا... منتهی شود به ظهور آقا امام زمان روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء. ان شاءا... خداوند متعال این نهضت عزیز را تا ظهور آقا امام زمان(عج) پابرجا نگه دارد و به مقام معظم رهبری طول عمر باعزت مرحمت بفرماید. خداوند متعال همه شما عزیزان را هم توفیق و نصرت در راه دین و ثبات لطف بفرماید.

به عنوان سؤال آخر، پدیده راهپیمایی اربعین با این نگاه چه تفاسیری پیدا می کند؟

طبق فرمایش اهل بیت(ع)، این پیاده رفتن خودش سنت است. یک عمل مستحبی محسوب می شود؛ حالا علاوه براین ما آثارش را هم داریم می بینیم. این رویداد بزرگ ترین اجتماع بشری است. این اجتماعات، از قدیم بوده و مربوط به الان نیست؛ مثلا ملای رومی در مثنوی چنین موضوعی را مطرح می کند. می گوید من در حلب بودم. روز عاشورا دسته ها می آمدند بیرون و عزاداری می کردند. حوزه حلب آن موقع حوزه شیعه بوده است. ببینید، از 800 سال پیش این حرف ها بوده و مربوط به الان نیست که بعضی می خواهند بگویند اینها از زمان صفویه درست شده است؛ پس عزاداری حداقل از همان زمان بوده است. حالا این که از چقدر قبلش بوده بحث دیگری است. یک چیزی نبوده که یکباره حادث شده باشد.